Software testen met beperkte tijd en budget. Klinkt bekend? Dan is het verleidelijk om overal een beetje te testen, in de hoop dat je de grootste risico’s wel tegenkomt. Maar dat is als brandweerlieden willekeurig door de stad laten rijden, in plaats van naar plekken met de hoogste kans op brand.
Risk-Based Quality Assurance (RBQA) draait dit om. Je analyseert systematisch waar de grootste risico’s zitten, en richt je testinspanning daar maximaal op. Geen energie verspillen aan onderdelen die nauwelijks impact hebben. Wel zorgen dat kritieke functionaliteit – zoals een betalingssysteem of patiëntendossier – grondig getest wordt.
In dit artikel leggen we uit wat RBQA inhoudt, hoe het verschilt van andere testmethoden en hoe je het praktisch implementeert.
Wat is Risk-Based Quality Assurance eigenlijk?
RBQA is een testbenadering waarbij je prioriteiten stelt op basis van risico. Risico = kans op fouten × impact van die fouten.
Een voorbeeld: stel dat je een webapplicatie hebt met een betaalfunctie en een “nieuwsbrief inschrijven”-knop. Als de betaalfunctie faalt, verlies je omzet en vertrouwen. Als de nieuwsbriefknop niet werkt is dat vervelend maar niet bedrijfskritiek. RBQA zegt: test de betaalfunctie intensief met diverse scenario’s en edge cases. De nieuwsbriefknop? Een basistest is genoeg.
Dit klinkt voor de hand liggend maar in de praktijk wordt dit lang niet altijd zo gedaan. Teams testen vaak gelijkmatig of laten zich leiden door wat snel testbaar is in plaats van wat echt belangrijk is.
Waarom RBQA?
Drie redenen waarom RBQA relevant is:
1. Beperkte resources
Je hebt nooit genoeg tijd of budget om alles exhaustief te testen. RBQA helpt je kiezen waar je wel en niet investeert.
2. Complexiteit neemt toe
Moderne systemen bestaan uit tientallen API’s, third-party integraties en microservices. Je kunt niet alles even grondig testen. Focus is essentieel.
3. Compliance en audits
In sectoren als finance, zorg en overheid moet je aantonen dat je risico’s beheerst. RBQA geeft je de documentatie en traceerbaarheid die auditors willen zien.
Kernprincipes van RBQA
1. Risico identificatie
Eerst breng je alle mogelijke risico’s in kaart. Dit doe je niet in je eentje. Betrek verschillende disciplines:
- Ontwikkelaars zien technische risico’s (legacy code, complexe algoritmes)
- Business analisten zien functionele risico’s (onduidelijke requirements, kritieke user flows)
- Security-experts zien beveiligingsrisico’s (kwetsbare endpoints, onvoldoende encryptie)
- Operations zien infrastructurele risico’s (performance bottlenecks, dependencies)
Gebruik workshops of gestructureerde interviews om risico’s boven tafel te krijgen. Denk aan:
- Welke functionaliteit is bedrijfskritiek?
- Waar zitten integraties met externe systemen?
- Welke modules zijn vaak aangepast (en dus instabiel)?
- Wat zijn de gevolgen van downtime of dataverlies?
2. Risicobeoordeling
Na identificatie beoordeel je elk risico op twee assen:
- Kans: hoe waarschijnlijk is het dat dit fout gaat? (laag / gemiddeld / hoog)
- Impact: wat zijn de gevolgen als het fout gaat? (laag / gemiddeld / hoog)
3. Risico’s vertalen naar testmaatregelen
Nu koppel je aan elk risico een concrete testbenadering:
- Hoog beveiligingsrisico → Penetratietesten, security scans, code reviews op OWASP-kwetsbaarheden
- Hoog performancerisico → Load tests, stress tests, monitoring van response times
- Hoog integratierisico → End-to-end tests over systeemgrenzen, contract testing, chaos engineering
Belangrijk: documenteer deze keuzes. Als iemand vraagt “waarom testen we functionaliteit X zo intensief?”, kun je verwijzen naar de risicoanalyse.
4. Iteratieve aanpak
RBQA is geen eenmalige taak. Risico’s veranderen immers tijdens het project:
- Nieuwe functionaliteit wordt toegevoegd
- Een kritieke bug wordt gevonden (hogere kans op soortgelijke bugs)
- De business prioriteit verschuift
- Externe afhankelijkheden (APIs, leveranciers) wijzigen
Daarom herhaal je regelmatig de risicoanalyse. In agile/scrum teams kan dit per sprint. In meer klassieke projecten is om de paar weken of bij grote wijzigingen ook voldoende.
Het Plan-Do-Check-Act principe:
- Plan: risicoanalyse, teststrategie opstellen
- Do: tests uitvoeren
- Check: resultaten evalueren, nieuwe risico’s identificeren
- Act: strategie bijsturen
Verschil met andere testbenaderingen
RBQA vs. traditionele QA
Traditionele QA test vaak breed en gelijkmatig. Alle features krijgen dezelfde aandacht, ongeacht hun belang. Dit leidt tot:
- Verspilde tijd op niet-kritieke onderdelen
- Te weinig aandacht voor echt risicovolle gebieden
- Lastiger te verdedigen testbudgetten (“waarom testen jullie dit zo lang?”)
RBQA is gericht en meetbaar. Je kunt uitleggen waarom je bepaalde keuzes maakt, en je testinspanning is zichtbaar gekoppeld aan business impact.
RBQA vs. Quality Control (QC)
QC is reactief: je zoekt bugs nadat code geschreven is. RBQA is proactief: je voorkomt problemen door vroeg risico’s te signaleren.
QC focust op productkwaliteit (“voldoet het aan de specs?”). RBQA heeft een bredere scope: bedrijfsrisico’s, compliance, gebruikerservaring, operationele stabiliteit.
RBQA vs. preventieve methoden (zoals FMEA)
Failure Mode and Effects Analysis (FMEA) en vergelijkbare methoden zijn vaak statisch en gericht op technische componenten. RBQA is dynamisch en integreert business-, compliance- en gebruikersrisico’s.
Bovendien betrekt RBQA actief stakeholders uit verschillende disciplines. Niet alleen engineers, maar ook business owners, compliance medewerkers, en eindgebruikers. Dit zorgt voor een completere risicoanalyse.
Praktische implementatie
Stap 1: Start met een risicoanalyse
Organiseer een workshop met relevante stakeholders. Gebruik een gestructureerde aanpak:
- Brainstorm: wat kan er allemaal fout gaan?
- Clusteren: groepeer gerelateerde risico’s
- Beoordelen: bepaal kans en impact per risico
- Prioriteren: maak een top 10 van hoogste risico’s
Tools die helpen: risicomatrices in Excel, Miro-boards voor gezamenlijke sessies, of gespecialiseerde riskmanagement-software.
Stap 2: Stel meetbare kwaliteitsdoelen
Koppel risico’s aan concrete doelen. Bijvoorbeeld:
- Beveiligingsrisico: “Minimaal 90% van OWASP Top 10 kwetsbaarheden uitgesloten binnen 3 maanden”
- Performancerisico: “99,5% uptime gedurende pieklast”
- Integratierisico: “100% van kritieke API-endpoints geautomatiseerd getest”
Meetbare doelen maken het makkelijker om voortgang te communiceren en succes te evalueren.
Stap 3: Integreer RBQA in bestaande processen
RBQA hoeft geen grote omwenteling te zijn. Begin klein:
- In sprint planning: bespreek risico’s van nieuwe user stories
- In definition of done: voeg risicogerichte acceptatiecriteria toe
- In retrospectives: evalueer of de juiste risico’s zijn aangepakt
Pas bestaande testplannen en testcases aan. Maak onderscheid tussen:
- Must-test: hoogrisicogebieden, uitgebreide coverage
- Should-test: gemiddeld risico, gerichte tests
- Nice-to-test: laag risico, basisvalidatie
Stap 4: Gebruik de juiste tools
Tools die RBQA ondersteunen:
- Test management: TestRail, Xray, Zephyr (voor traceerbaarheid risico → testcase)
- Monitoring & dashboards: Grafana, Datadog (real-time inzicht in KPI’s)
- Security scanning: SonarQube, OWASP ZAP, Burp Suite
- Performance testing: JMeter, Gatling, k6
Kies tools die integreren met je bestaande CI/CD pipeline. Geautomatiseerde tests op hoogrisicogebieden moeten bij elke release draaien.
Stap 5: Monitor en stuur bij
Stel Key Risk Indicators (KRI’s) en Key Performance Indicators (KPI’s) op:
- KRI’s: aantal kritieke bugs in productie, beveiligingsincidenten, downtime-uren
- KPI’s: testcoverage van hoogrisicogebieden, tijd tot defect resolution, percentage geautomatiseerde tests
Review deze metrics regelmatig (wekelijks of per sprint). Pas je teststrategie aan als risico’s veranderen of nieuwe issues opduiken.
Praktijkvoorbeeld: RBQA in finance
Een fintech-bedrijf lanceert een nieuwe betaalapp. Risicoanalyse wijst uit:
Hoogste risico’s:
- Ongeautoriseerde transacties (hoge impact, gemiddelde kans)
- Performance tijdens piekuren (gemiddelde impact, hoge kans)
- Integratie met bankAPI’s (hoge impact, gemiddelde kans)
Testbenadering:
- Security: penetratietesten, security code reviews, geautomatiseerde scans op elke commit
- Performance: load tests met 10x verwacht pieklast, monitoring van response times in productie
- Integratie: end-to-end tests met mock bankAPI’s, contract testing, fallback-scenario’s
Lager risico:
- UI-animaties: handmatige test volstaat
- Marketingteksten: alleen spellingscheck
Resultaat: met 60% van het testbudget dekken ze 90% van de business-impact. De overige 40% van het budget gaat naar brede regressietests en edge cases.
Valkuilen en hoe je ze vermijdt
Valkuil 1: Risicoanalyse wordt eenmalige exercitie
Symptoom: risicomatrix is maanden oud, niet meer actueel
Oplossing: plan vaste momenten voor herijking (per sprint, bij grote releases)
Valkuil 2: Te weinig stakeholder-betrokkenheid
Symptoom: alleen testers doen risicoanalyse, business voelt zich niet gehoord
Oplossing: faciliteer workshops met diverse disciplines, maak risico’s bespreekbaar
Valkuil 3: Risico’s niet koppelen aan testactiviteiten
Symptoom: mooie risicomatrix, maar onduidelijk welke tests daaruit volgen
Oplossing: documenteer expliciet de link risico → testmaatregel → testcase
Valkuil 4: Te veel focus op technische risico’s
Symptoom: businessrisico’s (zoals reputatieschade of omzetverlies) blijven onderbelicht
Oplossing: betrek business owners en vraag expliciet naar impact op klanten/omzet
Valkuil 5: Geen tijd voor RBQA
Symptoom: “we moeten gewoon testen, geen tijd voor analyses”
Oplossing: start met een lichtgewicht aanpak (1 uur workshop), schaal daarna op
RBQA in verschillende sectoren
Finance en fintech
Kritieke risico’s: security (PSD2, PCI-DSS), performance bij piekbelasting, compliance met toezichthouders
RBQA-focus: geautomatiseerde security scans, end-to-end monitoring, audit trails
Voorbeeld: een bank test hun internetbankieren-app intensiever rond maandelijkse salarisuitbetalingen (pieklast) en rond nieuwe features die klantgeld raken.
Zorg
Kritieke risico’s: patiëntveiligheid, privacygevoelige data (AVG, NEN 7510), interoperabiliteit tussen systemen
RBQA-focus: gevalideerde testcases (traceerbaar volgens IEC 62304), data-anonimisering, gebruikerstesten met zorgprofessionals
Voorbeeld: EPD-software wordt risicogestuurd getest waarbij medicatiemodules en kritieke patiëntdata hoogste prioriteit krijgen.
Overheid
Kritieke risico’s: publieke zichtbaarheid bij storingen, legacy-systemen gekoppeld aan moderne microservices, compliance met BIO en WCAG
RBQA-focus: ketentesten met realistische testdata, toegankelijkheidstests, security audits
Voorbeeld: een gemeente test hun digitale loket intensief op piekmomenten (bijv. rond subsidiedeadlines) en op integraties met landelijke basisregistraties.
Conclusie
Risk-Based Quality Assurance is dan ook geen buzzword maar een pragmatische aanpak om testinspanning effectief in te zetten. Het vraagt discipline om risico’s expliciet te maken, te prioriteren en te vertalen naar concrete testmaatregelen.
En de investering loont: je vindt kritieke bugs eerder, hebt meetbare argumenten voor testbudgetten en je bouwt software die écht betrouwbaar is.
De kern: test niet alles gelijk, test wat ertoe doet.
Wil je RBQA toepassen in jouw organisatie?
Bij Your Test Professionals helpen we teams met risicoanalyses, teststrategie en implementatie (ook RBQA-methoden). Geïnteresseerd? Neem contact op voor een vrijblijvend gesprek.
