Als tester weet je hoe belangrijk het is om te checken of software doet wat hij moet doen. Dat is vaak waar we ons op focussen: werkt die knop, klopt die functie? Maar laten we eerlijk zijn: dat is maar een deel van het verhaal.
Want wat als die knop heel traag reageert, de data niet veilig is of de interface zo onhandig is dat niemand hem wil gebruiken? Dat is waar niet-functioneel testen om de hoek komt kijken.
Het draait niet om of het werkt, maar om hoe goed het werkt. In dit artikel laten we je zien waarom dit zo belangrijk is en hoe jij ermee aan de slag kunt. Want als je dit goed doet, maak je software waar gebruikers echt blij mee zijn. Laten we erin duiken!
Ok, maar wat heb ik hieraan?
Misschien denk je: “Ik heb al genoeg te doen met functioneel testen, moet ik hier ook nog tijd in steken?” Ondanks dat we deze twijfel snappen, is het wel degelijk van belang.
Niet-functioneel testen helpt je namelijk om software te maken die niet alleen werkt, maar ook snel, veilig en fijn in gebruik is. En dat is precies wat gebruikers verwachten. Als jij dit ook onderdeel maakt van je proces en aanpak, kun je echt het verschil maken.
Wat is niet-functioneel testen?
Stel, je hebt een app die een formulier opslaat – dat test je functioneel: wordt de data goed opgeslagen? Check, werkt. Maar nu de echte vragen: hoe lang duurt het om op te slaan? Is die data wel veilig tegen hackers? En snappen gebruikers hoe ze dat formulier moeten invullen?
Dat is niet-functioneel testen: je kijkt naar hoe de software werkt, niet alleen naar wat hij doet.
Weet je wat het verschil is met functioneel testen? Functioneel testen is: “Doet deze functie wat hij moet doen?” Niet-functioneel testen vraagt: “Doet hij dat op een goede manier?” Denk aan snelheid, veiligheid en gebruiksvriendelijkheid.
Het gekke is: dit wordt vaak vergeten. Want een trage app of een onveilige functie merk je pas als het te laat is. En dat is jammer, want juist dit soort dingen bepalen of gebruikers je software blijven gebruiken.
Waarom niet-functioneel testen vaak wordt vergeten (en waarom dat zonde is)
We snappen het: deadlines, drukke sprints, je focust op wat direct kapot lijkt. Een knop die niet werkt, zie je meteen. Maar een app die te traag is? Of een beveiligingslek dat nog niet is misbruikt? Dat zie je niet direct. Toch zijn dit de dingen die je gebruikers wegjagen.
Een trage app frustreert gebruikers, een onveilige app breekt vertrouwen, en een onhandige interface? Die gebruiken ze niet. Door hier tijd in te steken, voorkom je dat soort problemen en maak je software die écht goed is.
De drie belangrijkste vormen: performance, security en gebruikerservaring
Niet-functioneel testen is best breed, maar laten we het hebben over de drie dingen die er het meest toe doen: performance, security en gebruikerservaring.
Dit zijn de punten die jouw software maken of breken.
- Performance testing: Hoe snel is je app? Kan hij omgaan met 1.000 gebruikers tegelijk? Dit test je met performance testing. Want: als een pagina te lang laadt, tja, dan haakt bijna iedereen af. Gebruikers zijn best verwend en verwachten gebruiksgemak. Wist je dat 53% van de mensen een website verlaat als het langer dan 3 seconden (!) duurt? Dat is waarom je dit serieus moet nemen. Tools zoals JMeter of k6 helpen je om te meten hoe je app presteert, zelfs onder druk.
- Security testing: Dit gaat over veiligheid. Zijn er zwakke plekken waar hackers doorheen kunnen? Wordt data goed beveiligd? Niemand wil dat klantgegevens op straat liggen, toch? Met tools zoals OWASP ZAP of Burp Suite kun je dit checken. Dit is niet alleen een technisch ding – het gaat vooral om vertrouwen. Als jouw app niet veilig is, haken gebruikers af en je reputatie wordt er niet beter op.
- Usability testing: Hoe makkelijk is je app in gebruik? Snappen mensen de interface? Werkt hij ook voor iemand met een beperking? Dit test je met usability testing, bijvoorbeeld door een testpanel te vragen of met session recordings te kijken waar mensen vastlopen. Waarom is dit belangrijk? Als je app niet logisch werkt, gebruiken mensen hem liever niet. Een app die intuïtief is, wint altijd.
Drie invalshoeken, één doel: software die écht fijn werkt voor de gebruiker
Als je deze drie dingen goed doet, maak je software die niet alleen technisch klopt, maar ook prettig is om te gebruiken.
En dat is wat gebruikers willen: iets dat snel, veilig en makkelijk is. Zo zorg je dat ze jouw product graag gebruiken en verkiezen boven andere opties.
Tools en methodes per type test
En dan, je wilt aan de slag, maar hoe doe je dat dan? Laten we per type test kijken naar tools die hiervoor goed werken. We leggen ook uit waarom we juist deze kiezen, zodat je snapt wat voor jou handig is of kan zijn.
- Performance: JMeter is een goede tool om te testen hoe je app reageert als er veel gebruikers zijn. k6 is meer voor cloud-gebaseerde tests, wat goed werkt als je modern wilt testen. Locust is licht en snel op te zetten. Waarom deze drie? Ze zijn allemaal net wat anders: JMeter is uitgebreid, k6 is modern, en Locust is simpel. Zo is er altijd eentje die beter bij jouw situatie past.
- Security: OWASP ZAP is gratis en makkelijk om mee te beginnen. Perfect als je net start. Burp Suite is meer voor als je al wat ervaring hebt, want je kunt er dieper mee graven. Snyk kijkt specifiek naar je code, wat handig is als je in een DevOps-team zit. Deze tools dekken alles: van snelle checks tot diepgaande scans.
- Usability: Je kunt een heuristische evaluatie doen. Dat betekent dat je kijkt naar standaardregels voor gebruiksvriendelijkheid. Of je vraagt een testpanel om je app te proberen en te vertellen wat ze ervan vinden. Session recordings laten zien waar mensen in de knoop raken. We kiezen deze methodes omdat je zo zowel cijfers als echte feedback krijgt.
Hoe je niet-functionele testen praktisch aanpakt
Begin gewoon klein: pak één tool, zoals JMeter voor performance en probeer het uit in je volgende sprint. Kijk wat je vindt en combineer het met feedback van gebruikers. Zo wordt testen niet overweldigend, maar wel heel waardevol. Je zult zien: je leert snel wat werkt voor jouw team.
Niet-functioneel testen binnen agile en DevOps
Misschien denk je: “Leuk, maar ik werk in een agile team, wanneer moet ik dit dan doen?” Goede vraag. In agile en DevOps kun je dit gewoon meenemen in je workflow. Bijvoorbeeld: doe een kleine performance-test bij elke nieuwe build in je CI/CD-pipeline. Dat noemen we ‘shift-left’: je test al vroeg in het proces, zodat je later geen grote problemen hoeft te fixen.
En dit werkt het beste als iedereen in het team meedoet. Dus niet alleen jij als tester, maar ook developers en product owners. Het is geen taak die je aan het eind even afvinkt, nee het is iets waar je samen aan werkt. Zo zorg je dat kwaliteit altijd voorop staat.
Niet-functioneel testen is teamwork – niet een vinkje aan het eind
Als je dit samen oppakt, wordt je software niet alleen beter, maar ook iets waar je trots op kunt zijn. En het scheelt een hoop gedoe later.
Waarom deze tests het verschil maken in de praktijk
De realiteit is: gebruikers zijn enorm kritisch. En terecht! Een app die traag is? Die sluiten ze meteen weer af. Een site die niet veilig voelt? Die vertrouwen ze niet. En een interface die onlogisch is? Daar gaan ze niet lang over nadenken en gaan ze naar de concurrent. Niet-functioneel testen helpt je om dat te voorkomen.
Neem performance: een snelle app houdt mensen blij. Of security: een veilig systeem zorgt dat gebruikers je vertrouwen. En usability? Dat bepaalt of ze je app überhaupt willen gebruiken.
Bijvoorbeeld: een webshop waar het laden te lang duurt, verliest klanten. Of een app met een knop die niemand kan vinden – daar haken mensen op af.
Als je deze dingen test en aanpakt, maak je niet alleen je software beter, maar ook je gebruikers blijer. En dat is toch waar het om draait?
Een goede test dekt niet alleen het functionele deel af
Met niet-functioneel testen geef je je software dat extraatje. Het is wat een oké app verandert in een app waar mensen van houden. En dat is precies waar jij als tester het verschil maakt.
Conclusie & vervolgstap
Niet-functioneel testen is iets wat je echt niet kunt overslaan. Het hoort een onderdeel te zijn van je pakket. Het maakt je software snel, veilig en makkelijk in gebruik, precies wat gebruikers willen. En zoals we eerder al aangaven, wil je hiermee beginnen? Start gewoon klein, doe wat experimenten: kies één ding, zoals performance en probeer een tool zoals JMeter.
Of kijk eens naar OWASP ZAP voor security. Je zult zien: met kleine stappen kom je al een heel eind. Je vindt snel uit wat het beste past bij jouw proces en situatie.
